کد مطلب:43102 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي دهم و يازدهم خطبه هشتاد و هفتم نهج‎البلاغه كه در آن امام علي(ع) به توصيف تصرف عارف در «زمان» پرداخته چيست؟

«فَقَرَّبَ عَلي نَفْسِهِ الْبَعيدَ، وَ هَوَّنَ الشَّديدَ» [پس دور را براي خود نزديك و سخت را بر خود آسان گرفت].
زمان در تصرف عارف الهي درمي‎آيد و قدرت او بالاتر از سختي‎ها و مسلط بر آنها مي‎گردد
دور و نزديك و پيش و پس و گذشته و حال و آينده توانائي متلاشي كردن شخصيّت انسان عارف را از دست مي‎دهند. چرا؟ زيرا
لامكاني كه در او نور خدا است
ماضي و مستقبل و حالش كجا است

هست هشياري زياد مامضي
ماضي و مستقبلت پردة خدا

آتش اندر زن بهر دو تا به كي
پُر گِرِه باشي از اين هر دو چوني

هر اندازه كه معرفت و عمل در متن شخصيّت عارف الهي به وحدت عالي‎تر نائل مي‎گردند، و هر اندازه كه خود واقعيات و حقائق مورد ارتباط شخصيت مزبور قرار مي‎گيرند، و هر مقدار كه هدف «حيات معقول» چهرة خود را براي عارف آشكارتر مي‎نمايد، ابعاد هندسي و همة نمودهاي كمّي و كشش زمان و مقاطع آن، سطحي بودن حقيقت و وسيله بودن آنها را بهتر نشان مي‎دهند، تا آنجا كه همة ابعاد و كششهاي مزبور موقعيّت واقعي خود را از ديدگاه عارف دريافت نموده و كمترين مانعي در راه ارتباط عارف با خود واقعيات نمي‎توانند ايجاد كنند. وقتي كه عارف حلقه‎هاي زنجيري علل و معلولات و عمل‎ها و عكس‎العمل‎ها را درمي‎يابد، با اينكه جريان تدريجي حلقه‎هاي زنجير امور مزبوره، براي هريك از آنها تعيّن و زمان خاصّي را در سطح طبيعت تثبيت كرده است، آن تعيّن‎ها و خصوصيّت‎هاي زماني در سطح طبيعت مانع از دريافت واقعيّت همة آنها به عنوان امواجي كه [يكي در كنار ديگري يا يكي پس از ديگري] در سطح طبيعت در جريانند، نمي‎باشند ـ بلي، «عارف از انگور مي‎بيند مي». اين دريافت شهودي نه تنها با شناخت علمي و فلسفي آن امواج هيچ منافاتي ندارد، بلكه موجب تقويت روشنائي ابتهاج‎انگيز دربارة دو شناخت مزبور نيز مي‎گردد. بنابراين، براي آن عارف كه خداوند سبحان در خودشناسي و خودسازي كمك كرده است، فواصل دو زماني كه واقعيات بر روي آنها گسترده است مطرح نخواهد بود. لذا عارف با نور عرفاني كه به دست آورده است، روز قيامت را مي‎بيند، آغاز ابديت را مشاهده مي‎نمايد، زيرا همة موجوديّت خود را در اين دنيا با همة حركات و سكناتش مشاهده مي‎كند و مي‎داند كه نتيجة چنين موجوديّتي در قيامت چيست. شخص عارف آينده را مانند امروز مي‎بيند، زيرا چنانكه گفتيم: نور عرفان الهي نه تنها حجاب زمان را از جلو چشمان عارف بركنار مي‎كند، بلكه همة واقعيّات مربوط به موجوديّت او را پيوسته به همديگر، و در يك وحدت عالي براي او آشكار مي‎سازد.
آن انسان عارف كه اميرالمؤمنين(ع) توصيف مي‎نمايد، بالاتر از آن است كه دشواريها و سختي‎هاي زندگي روح او را بفرسايد و ناتوانش بسازد. او با احساس وابستگي به قدرت مطلقة خداوندي، خود را توانا مي‎يابد و براي ورود به سختي‎ها در ميدان مسابقه در خيرات و كمالات، حتّي به مقدار توانائي فعلي خود، قناعت نمي‎ورزد، بلكه با كمال اشتياق مي‎كوشد كه بر قدرت خود بيفزايد و بر مشكلات فائق آيد.
چرا مرد عارف خود را توانا نبيند، با اينكه به مقام نفس مطمئنّه رسيده است ـ «أَلا بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنَّ الْقُلوبُ» الرّعد/28.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 14
آية الله محمدتقي جعفري